ტერმინი „ფული“ ეტიმოლოგიურად, ანუ სიტყვის წარმოქმნის ასპექტით, დაკავშირებულია ბიზანტიურ ფოლისთან – სპილენძის სამონეტო ერთეულთან. ზოგადი მნიშვნელობა კონკრეტულმა სახელმა მოგვიანებით შეიძინა.

Sunday, January 30, 2011

ქართული ფული

სტეფანოზ ერისმთავრის მონეტა, მე-6 - მე-7 საუკუნეები

კოლხური თეთრი

კოლხური თეთრი---დღესდღეობით, მისი 7 ნომინალია ცნობილი: 1. ოთხდრაქმიანი, რომლის შუბლზე მოცემულია ლომის თავი, ზურგზე კი - კვადრატში ჩასმული ფრთოსანი ცხენი; 2. ორდრაქმიანი, რომლის ავერსზე გამოსახულია ლომი, ხოლო რევერსზე - ოთხკუთხედში ჩასმული მუხლმოდრეკილი ხარისთავიანი ადამიანი; 3. ორდრაქმიანი. მის ავერსზე გამოსახულია ადამიანის თავი პროფილში, რევერსზე - ოთხკუთხედებში ჩასმული ადამიანების თავები ერთმანეთის პირისპირ; 4. ერთდრაქმიანი. მის შუბლზე მოცემულია ლომის თავი, ხოლო ზურგზე - ოთხკუთხედში ჩასმული ლომის თავი; 5. ნახევარდრაქმიანი, რომლის ავერსზე გამოსახულია ადამიანის თავი პროფილში, ხოლო რევერსზე - ხარის თავი; 6. ნახევარდრაქმიანი. მის შუბლზე მოცემულია ლომის თავი პროფილში, ხოლო ზურგზე ასევე ლომია ოთხკუთხედში ჩასმული; 7. უმცირესი დრაქმა, რომლის ავერსზე მოცემულია ადამიანის თავი პროფილში, რევერსზე კი - ფრინველი.


სამეცნიერო ლიტერატურიდან ცნობილია რომ კოლხური თეთრი მიმოქცევაში იყო ხანგრძლივი დროის მანძილზე ძვ. წ. VI- ახ. წ . I სს. მისი გავრცელების არეალი მნიშვნელოვნად სცილდებოდა კოლხური სახელმწიფოს გეოგრაფიულ საზღვრებს,
რაც მიანიშნებს იმ გაცხოველებულ სავაჭრო-ეკონომიკურ ურთიერთობებზე, რომელიც ძველ კოლხებს ჰქონდა მეზობელ ქვეყნებთან.

Saturday, January 29, 2011


ნუმიზმატიკა


სამეცნიერო დისციპლინას,  რომელიც ძველებურ მონეტებს შეისწავლის,
ნუმიზმატიკა ეწოდება.  ეს ტერმინი მომდინარეობს მონეტის ბერძნული
სახელწოდებიდან –  ნომისმა.  ლათინურად მონეტას ნუმისმა ეწოდება,
ხოლო ძველ ქართულში მის აღსანიშნავად საფასეს ხმარობდნენ.  სიტყვა
„მონეტა”  თავდაპირველად წარმოადგენდა იუნონას  (ქალების მფარველი
რომაული ღვთაებაა)  ერთ-ერთ ეპითეტს.  ნუმიზმატიკური მეცნიერების
მამამთავრად აღიარებულია იოსებ ილარი ეკელი (1737-1798 წწ.), რომელიც
წლების განმავლობაში ვენის საიმპერატორო ნუმიზმატიკური კაბინეტის
მცველი იყო. მან თავის ფუნდამენტურ ნაშრომში „მეცნიერება ძველებური
მონეტების შესახებ” და დაასაბუთა, რომ ნუმიზმატიკა ცოდნის გარკვეული
სისტემა და მეცნიერების დამუკიდებელი დარგია.  ეკელის შემდეგ
ინტერესი ძველებური მონეტების მიმართ კიდევ უფრო გაიზარდა და
იზრდება ყოველდღიურად. ნუმიზმატიკური მეცნიერება დიდ დახმარებას
უწევს ისტორიულ მეცნიერებას,  არქეოლოგიას,  ხელოვნებათმცოდნეობას,
რელიგიისა და დამწერლობის ისტორიასა და ა.  შ.  რაც შეეხება ქართული
ნუმიზმატიკური მეცნიერების ჩასახვა-განვითარებას,  მისი ფუძემდებელია
რუსეთში მცხოვრები ჩვენი თანამემამულე თავადი მიხეილ ბარათაშვილი
(1784-1856 წწ.), რომელმაც 1844  წელს პეტერბურგში რუსულ და ფრანგულ
ენებზე გამოსცა კაპიტალური ნაშრომი  „საქართველოს სამეფოს
ნუმიზმატიკური ფაქტები”.
წყარო

Fiat Money History in the US

პირველი მონეტა


A Case for the World's First Coin:
The Lydian Lion







წყარო

ასტროლოგები ქართული ფულის ენერგეტიკაზე

რა ენერგეტიკას ატარებს ქართული ფულის ერთეული?!

სამყაროში ისევე როგორც სხვა ყველაფერი ფულიც გარკვეულ სიმბოლოს წარმოადგენს (იგი სიმბოლოა სიმდიდრისა და მატერიალური კეთილდღეობისა). ძველთაგანვე ფულის ნიშნებზე გარკვეულ ციფრებსა და ნიშნებს გამოხატავდენენ და ხშირ შემთხვევებში ამას ეზოთერული დატვირთაც ჰქონდა. ძველ თუ თანამედროვე ბანკნოტებზე და მონეტებზე მეფეთა, მონარქთა თუ პრეზიდენტთა პორტრეტებს ვხვდებით (რაღა თქმა უნდა ეს სიმდიდრის, ძალისა და ძალაუფლების სიმბოლო იყო). პირველი ფულის ნიშნები ჩვენს წელთაღრიცხვამდე ჩნდება, მანამდე კი ადამიანებში საქონლის ბარტერული გაცვლა ხდებოდა, იყო სხვანაირადაც, მაგალითად, ოკეანეთის ზოგიერთ კუნძულზე ფულის მოვალეობას ნიჟარა ასრულებდა, ციმბირში ძვირფასი ბეწვი გამოიყენებოდა ა. შ.

საერთოდ, რაც მატერიალურ სამყაროში იქმნება, ის ჯერ იდეის დონეზე ყალიბდება (მენთალური სიბრტყე), იდეის დამუშავება და მასზე ფიქრი აღძრავს ემოციას (ასტრალური სიბრტყე) და ბოლოს იწყებს გამატერიალიზება, ანუ იძენს ფორმას (ფიზიკური სიბრტყე). ასეა ფულის შემთხვევაშიც, ის სიმბოლურად უნდა გამოხატავდეს იმას, რაც მის იდეაში ჩაიდო. ასევე უნდა წარმოაჩენდეს იმ ქვეყნის და ქვეყანაში მაცხოვრებელი ხალხის ხასიათსა და ნიშან-თვისებებს (რასაკვირველია მეტაფიზიკურ პლანში).
საინტერესოა, ამ კუთხით ქართული ფულის ერთეულის, ლარის განხილვა. იგი დაიბეჭდა 1993 წელს, საფრანგეთში. საფრანგეთს, ისევე როგორც საქართველოს ლომის ზოდიაქოს ნიშანი მართავს (ეს იოლი შესამჩნევია თუ ამ ორი ხალხის მსგავსებაზე გავამახვილებთ ყურადღებას). ეს პრინციპში არ არის ცუდი, მაგრამ არ დაგვავიწყდეს, ლარი მისი დაბეჭვდიდან მომიმოქცევაში მხოლოდ ორი წლის შემდეგ გამოვიდა, რაც არც თუ პოზიტიური ამბავია, თუმცა, ეს სულაც არ არის მთავარი. მთავარი კი ის გახლავთ, რომ ლარზე გამოსახული ნიშნები და ადამიანთა პორტრეტები ბევრ შეუსაბამობასა და გაურკვევლობას აღძრავენ. ამ კუთხით მონეტებში უკეთესადაა საქმე, ვიდრე ბანკოტებში.

დავიწყოთ ხუთთეთრიანით, ავერსზე ლომია გამოსახული, რევერსზე კი ბორჯღალი (მზის სიმბოლო, ასტროლოგიაში ლომს სწორედ მზე მართავს) როგორც უკვე ზემოთ ვთქვით საქართველოს ლომის ნიშნით იმართება, ამიტომ, ეს მონეტა მთლიანობაში პოზიტიური ენერგიის მატარებელია.
ათთეთრიანზეც ლომია გამოსახული, ოღონდ მასზე ისტორიულ-მისტიკური პერსონაჟი – მამაია ამხედრებული, რაც ასევე დადებით ემოციებს აღძრავს.
ოცთეთრიანი მეტაფიზიკური დატვირთვით აშკარად ჩამოუვარდება წინამორბედებს, რადგან მასზე ირემს ვხედავთ, ირემი რამდენად არის არის ძალაუფლების სიმბოლო და რამდენად ეწყობა ლომს, ეს სხვა საქმეა.
ორმოცდაათთეთრიანზეც ლომის (ოღონდ ფრთოსანი) გამოსახულებას ვხვდებით, რაც ჰარმონიულ კავშირშია ხუთ და ათთეთრიანებთან, მართლაც, ამ მონეტებით (მხოლოდ ხუთ ან ათთეთრიანებით) შეგვიძლია ორმოცდაათი თეთრი შევაგროვოთ, რასაც ვერ ვიტყვით ოცთეთრიანებზე.
მონეტები ნებისმიერი ქვეყნის ვალუტაში მხოლოდ ხურდა ფულის მოვალეობებს ასრულებენ და მთავარი დატვირთვა ბანკნოტებზე მოდის.
ლარის შემთხვევაში ათვლა ერთლარიანს უჭირავს, მასზე დიდი ქართველი მხატვარია აღბეჭდილი, მეორე მხარეს კი ისევ და ისევ ირემი (მისი ერთ-ერთი ნახატის მიხედვით). ეს პიროვნება როგორც მხატვარი რა თქმა უნდა ბრწყინვალე პიროვნებაა, მაგრამ ჩვენ ხომ საუბარი მატერიალურ მხარეზე გვაქვს, ის კი ამ სფეროში არც თუ ისე წარმატებული გახლდათ (გავიხსენოთ ვინ არის გამოსახული ერთდოლარიანზე, ჯორჯ ვაშინგტონი, რომელსაც ლომის წვლილი მიუძღვის აშშ-ს დამოუკიდებლობის მოპოვებაში და მისი პირველი პრეზიდენტიც გახლდათ. მისი განთავსება ერთდოლარიან კუპიურაზე სულაც არ აკნინებს მას, პირიქით. ამ გაგებით ჩვენს ერთლარიანზე დავით აღმაშენებელი ან გიორგი ბრწყინვალე უნდა იყოს აღბეჭდილი, საერთოდ კი ნებისმიერ კუპიურაზე აუცილებლად მეფე უნდა ყოფილიყო გამოსახული, ღვთის მადლით, ქართველებს საკმაოდ ბევრი ძლიერი და სახელოვანი მეფე გყვავდა). ერთლარიანზე მარჯვენა დაბალ კუთხეში პატარა კვადრატი შეინიშნება (პირველად გამოშვებულ ასიგნაციებზე ეს სიმბოლო არ იყო, შემდეგში დაამატეს). არც კვადრატია პოზიტიური ფიგურა, რადგან მას მიმართულება არ გააჩნია, განხვავებით სამკუთხედისა და პენტაგრამისაგან, ამიტომ, მისი აღნიშვნა საწყის ბანკნოტზე ნამდვილად დიდი შეცდომაა. სხვა საქმეა ბორჯღალი, პირველად გამოშვებულ ფულზე, ბორჯღალი მარცხნივ ბრუნავს, შემდეგ გამოშვებულზე უკვე – მარჯვნივ, ანუ აქ ქაოსური და გაუცნობიერებელი ცვლილებები მიდის. ცნობისათვის ვიტყვით, რომ სწორი პირველი ვარიანტია (ამაზე ზოდიაქოს რკალის მიმართულებაც მიგვანიშნებს). სხვა საქმეა კუპიურების ფერი, სჯობდა როგორც დოლარის შემთხვევაშია, ლარიც ერთი ფერის გვქონოდა და ეს ოქროსფერი ყოფილიყო (მზისა და ლომის ზოდიაქოს ფერი).
მთლიანობაში არც ორლარიანი ტოვებს პოზიტიური ენერგიის მატარებელ კუპიურის შთაბეჭდილებას, მასზე კომპოზიტორი, ნოტები და ოპერისა და ბალეტის თეატრია აღბეჭდილი. ცოტა ძნელი აღსაქმელია ფინანსები და მუსიკა ერთად. აქაც მეორდება კვადრატი, მაგრამ აქ მასში წრეა ჩასმული (უკეთესი იქნებოდა წრე ასლარიანზე ყოფილიყო გამოსახული, როგორც კოსმოსის მუდმივი ციკლის სიმბოლო). ტყუილად კი არა აქვს აშშ-ს ორდოლარიანი (მართალია ის ხმარებაში გამოუშვეს, მაგრამ მალევე ამოიღეს), ეს იმიტომ, ციფრი ორი (2) ცალსახად ნეგატიურ ენერგიას "ინ"-ს შეიცავს, რაც წინააღმდეგობაში მოდის ერთიანთან (1). ორლარიანი სჯობდა საერთოდ არ გვქონოდა, უკეთეს შემთხვევაში შესაძლებელია ორიანის მაგივრად სამლარიანი ყოფილიყო (კენტი ციფრები ხომ პოზიტიური ენერგიის მატარებლად ითვლებიან).
ქაღალდის ფულში ყველაზე უკეთესი კუპიურა ხუთლარიანია, ის ოქროსფერია, მასზე მეცნიერს ვხვდებით (მატერიალური სამყარო ხომ უფრო მეცნიერებაა, ვიდრე ხელოვნება), შემოდის ლომის ფიგურაც, სხვათა შორის იგივე, რომელსაც ხუთთეთრიანზე ვხვდებით. მარჯვენა დაბალ კუთხეში კი უკვე სამკუთხედია გამოსახული, როგორც უკვე ვთქვით, მეტად სასიკეთოა. ასე რომ ხუთლარიანი მთლიანად პოზიტიური ენერგიის მატარებელი კუპიურაა.
ათლარიანი საერთოდ გაურკვეველი ენერგიის შემცველია, მიუხედავად იმისა, რომ მასზე უდიდეს ქართველ პოეტს ვხვდებით, მეორე მხარეს კი ისევ ქართული ფერწერის ნიმუშია აღბეჭდილი, სიმბოლოდ კი ნახევარწრე უზის (დაუსრულებელი ციკლი?), მიუხედავად ყველაფერ ამისა, ის როგორც ფულის ნიშნული ნეგატიურად შეიძლება ჩაითვალოს, რადგან არც ფერით, არც ზედ გამოსახული პიროვნების პორტრეტითა თუ სიმბოლოებით ის არაფრით უახლოვდება მატერიალურ სფეროს, მითუმეტეს, საქართველოს ეზოთერულ სიმბოლოებს.
ოცლარიანი ორ ნაწილად შეიძლება გავყოთ, რადგან მისი პირველი ნაწილი (კერძოდ, კი რევერსი) მეტად პოზიტიური ენერგიას შეიცავს, აქ ვხედავთ საქართველოს ერთ-ერთ უძლიერეს მეფეს, ასევე მზის გამოსახულებას, რაც დადებით ემოციებს აღძრავს, თუმცა, მეორე მხარეზე (ავერსზე) ვხედავთ პიროვნებას, რომელიც საქართველოსთვის ეწამა და ამისათვის ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა (მართალია მას ცხოვრებაში ფინანსებთან ღრმა შეხება ჰქონდა, მაგრამ დღევანდელ სივრცესა და დროში ის ჩვენთვის ერის მამასა და წმინდანს წარმოადგენს, ვიდრე ბანკის მმართველსა და მდიდარ პიროვნებას). წმინდანის გამოსახულება ფულის კუპიურაზე რბილად რომ ვთქვათ, ამორალური საქციელია (და კიდევ საქართველო დემოკრატიული ქვეყანაა და არა თეოკრატიული). ისევე როგორც რიცხვი ორი (2), ოციც (20) ნეგატიურ ენერგიას შეიცავს, მართალია ოცდოლარიანს ვხვდებით, მაგრამ სჯობდა ოცდახუთლარიანი გვქონოდა, რადგან ის არითმეტიკულად ზუსტად შუაზე ჰყოფდა შემდეგ ნიშნულიან კუპიურას.
ორმოცდაათლარიანი და ასლარიანი ხუთლარიანთან ერთად პოზიტიური ასიგნაციების რიცხვში შედიან, ერთზე დედოფალია გამოსახული, რომელმაც საქართველოს ისტორიაში უდიდესი როლი ითამაშა, მეორეზე კი პოეტი, რომელიც საკმაოდ დიდ ხნით საქართველოს მეჭურჭლეთუხუცესი იყო (ფინანსთა მინისტრი). ასევე ორივეზეა გამოსახული მზის სიმბოლიკები, რაც საქართველოსთან მეტაფიზიკურ პლანში დადებით ასპექტებს ქმნიან. ორივე კუპიურა ოქროსფერია და მთლიანობაში საკმაოდ მდიდრულ შთაბეჭდილებასაც ტოვებს (რაც ლომის ზოდიაქოსთვის და აქედან გამომდინარე თითქმის ყველა ქართველისთვის არის დამახასიათებელი).

თუ ვიღაცას ჰგონია სხვადასხვა ქვეყნის ვალუტაზე შემთხვევით არიან გამოსახულები მეფეები, დედოფლები, პრეზიდენტები, შემთხვევით არის მათზე დატანილი ის უძველესი სიმბოლოები, შემთხვევით არის მათი ფერი შერჩეული, უბრალოდ ცდება, რადგან სამყაროში შემთხვევითობა არ არსებობს და ის ადამიანის მოგონილია. ასე, რომ იქნებ, ამ ყველაფერს მიაყურადონ იმ ადამიანებმა, ვისაც ეს ევალებათ.
რამაზ გიგაური
წყარო

გამონათქვამები ფულზე

ფული ოქროთი გამოკვეთილი თავისუფლებაა - რემარკი

"თუ ფული დაკარგე არაფერი დაგიკარგავს , თუ ჯამრთელობა დაკარგე შეიძლება კიდევ იცოცხლო, მაგრამ თუ მეგობრები დაკარგე ყველაფერი დაკარგე"
ვიქტორ ჰიუგო 

ამერიკული დოლარის ისტორია

ევრო

ევრო (სიმბოლო: €; საბანკო კოდი: EUR) ევროპის კავშირის ოფიციალური ვალუტა და ერთადერთი ფულადი ერთეული 300 მილიონი ევროპელისთვის ევროგაერთიანების შემდეგ ქვეყნებში: ავსტრია, ბელგია, ფინეთი, საფრანგეთი, გერმანია, საბერძნეთი, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდი, პორტუგალია, ესპანეთი და ესტონეთი, რომელსაც კოლექტიურად ევროზონასაც უწოდებენ. ორმხრივი შეთანხმებების შედეგად ევრო ასევე ოფიციალური ვალუტაა შემდეგი არა-წევრი ქვეყნებისთვის: მონაკო, სან-მარინო და ვატიკანი. ევრო დე-ფაქტო ვალუტაა ანდორაში, კოსოვოსა და მონტენეგროში.
ევრო მსოფლიო სავაჭრო ბაზრებზე როგორც სააღრიცხვო ვალუტა შემოვიდა 1999 წელს, ფიზიკური ბანკნოტები და მონეტები კი შემოღებულ იქნა 2002 წელს. ევროგაერთიანების ყველა ქვეყანას აქვს უფლება შეუერთდეს ევროზონას იმ შემთხვევაში თუ ისინი პასუხობენ გარკვეულ მონეტარულ მოთხოვნებს, ევროს გამოყენება ვალდებულებაა ევროკავშირის ყველა ახალი წევრისთვისაც.
ევროს მართავს და ადმინისტრირებას უწევს ფრანკფურტში მდებარე ევროპის ცენტრალური ბანკი (ეცბ) და ევროპის ცენტრალურ ბანკთა სისტემა (რომელშიც წევრ ქვეყანათა ცენტრალური ბანკები შედის). როგორც დამოუკიდებელი ცენტრალური ბანკი, ეცბ-ს ერთპიროვნული უფლება აქვს მონეტარული პოლიტიკის განსაზღვრის. ეცბს მონაწილეობს პანკნოტების ბეჭდვაში, მონეტების ჩამოსხმაში და მათ სისტემაში გავრცელებაში ყველა წევრ ქვეყანაში, ისევე როგორც ევროზონის საგადამხდელო სისტემის ფუნქციონირებაში.

წყარო

ქართული ლარი

 ქართული ლარი - გადახდის ერთადერთი კანონიერი საშუალება საქართველოს ტერიტორიაზე, გარდა თავისუფალი ინდუსტრიული ზონების შესახებ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა 1995 წლის 2 ოქტომბერიდან[1]. ეროვნულ ბანკს გააჩნია უფლება, განახორციელოს საქართველოს ტერიტორიაზე ფულის ნიშნების გამოშვება. ასევე, ეროვნულ ბანკს აქვს ექსკლუზიური უფლება, დაამზადოს მიმოქცევის ან სხვა მიზნით, სამახსოვრო ფულის ნიშნები[1].
სიტყვა "ლარი", რომელიც შეირჩა ქართული ეროვნული ვალუტის ძირითადი ერთეულის სახელწოდებად, ძველი ქართული სიტყვაა და ნიშნავს ზოგადად განძს, ქონებას. სახელწოდება „ლარი“ ქართული ფულის ერთეულის დასახელებად 1991 წელს წამოაყენა აკადემიკოსმა ვ. ჩანტლაძემ მინისტრთა კაბინეტისათვის შედგენილ პროექტში.
ეროვნული ბანკის საბჭო განსაზღვრავს და ამტკიცებს ლარის ბანკნოტებისა და მონეტების დიზაინს, შემადგენლობას და სხვა მახასიათებლებს, რის შემდეგაც იწყება ფულისნიშნების ბეჭდვისა და მოჭრის პროცესში ჩაშვება. ქართული ფულის ნიშნები წამყვან ევროპულ ორგანიზაციებში მზადდება[1].
საქართველოს ტერიტორიაზე მზა ფულის ნიშნების ტრანსპორტირებას და შემდგომ ეროვნული ბანკის საცავებში მათ შენახვას ეროვნული ბანკი უზრუნველყოფს. მოსახლეობას ფულის ნიშნები კომერციული ბანკების მეშვეობით მიეწოდება[1].
საქართველოს ეროვნული ბანკი სისტემატურად[1] ახორციელებს ხმარებისათვის გამოუსადეგარი ფულის ნიშნების მიმოქცევიდან ამოღებას და მათ ჩანაცვლებას შესაბამისი ოდენობის ახალი მონეტებითა და ბანკნოტებით. გამოუსადეგარი ფულის ნიშნების განადგურება ეროვნული ბანკის საბჭოს მიერ დადგენილი წესის შესაბამისად ხდება.
1999 წელს სრულყოფის თვალსაზრისით მოდიფიცირებულ იქნა 1995 წლის ემისიის ყველა ნომინალის ბანკნოტები, 2002 წელს 1999 წლის ემისიის მხოლოდ 1, 2, 5, 10 და 20 ლარის ღირებულების ბანკნოტები, ხოლო 2004 წელს 50 და 100 ლარის ღირებულების ბანკნოტები.








წყარო

Friday, January 28, 2011